Tổng thống Biden sẽ tới Hà Nội sau khi tham dự cuộc họp mặt các nhà lãnh đạo G-20 ở Ấn Độ
Chuyến thăm Việt Nam theo kế hoạch của Tổng thống Biden đánh dấu một kỷ nguyên tăng cường hợp tác ngoại giao giữa hai nước.
Mỹ dự kiến sẽ nâng cấp quan hệ đối tác với Việt Nam trong chuyến thăm của Tổng thống Biden, đánh dấu kỷ nguyên gắn kết ngày càng tăng giữa các nước khi Washington tìm cách tăng cường mối quan hệ trong khu vực nhằm nỗ lực chống lại sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Ông Biden dự định đến Việt Nam vào Chủ nhật và gặp Nguyễn Phú Trọng, tổng bí thư Đảng Cộng sản nước này. Chuyến thăm nhằm mục đích mở đường cho các mối quan hệ sâu sắc hơn, giúp các công ty Mỹ tin tưởng rằng mối quan hệ nồng ấm gần đây giữa Mỹ và Việt Nam sẽ bền vững. Các nhà phân tích cho biết, Việt Nam đang tìm cách mở rộng đầu tư từ các nước phương Tây, bao gồm cả hàng hóa công nghệ cao như chất bán dẫn, và để cân bằng mối đe dọa từ Trung Quốc.
Cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng Jake Sullivan cho biết trước chuyến đi: “Trong nhiều thập kỷ, Hoa Kỳ và Việt Nam đã nỗ lực vượt qua di sản đau thương của Chiến tranh Việt Nam”, đồng thời gọi kế hoạch nâng cấp mối quan hệ là một bước tiến đáng chú ý.
Vào năm 2013, Tổng thống khi đó là Barack Obama đã thiết lập quan hệ đối tác toàn diện với Việt Nam, đưa Hoa Kỳ lên vị trí sơ bộ trong hệ thống phân cấp quan hệ đối tác nước ngoài do Việt Nam thiết lập. Nâng tầm quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện sẽ cho thấy hai nước có ý định tiếp tục xây dựng quan hệ thương mại và ngoại giao.
Sự thăng tiến của mối quan hệ diễn ra gần 30 năm sau khi Hoa Kỳ và Việt Nam thiết lập quan hệ ngoại giao. Sau chiến thắng của Cộng sản năm 1975, Washington đặt lệnh cấm vận thương mại đối với Việt Nam được duy trì cho đến những năm 1990.
Gần đây hơn, thương mại hàng năm giữa Mỹ và Việt Nam bùng nổ – tăng hơn gấp đôi trong 5 năm qua – khi các công ty phương Tây chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. Các công ty Mỹ như Apple và Nike đã mở rộng cơ sở sản xuất tại Việt Nam trong những năm gần đây và Intel đã tăng cường đầu tư vào nhà máy ở Thành phố Hồ Chí Minh.
Chính quyền Biden đang tìm cách ngăn chặn sự xâm lược của Trung Quốc trong khu vực bằng cách xây dựng mối liên kết chặt chẽ hơn với các nước châu Á thân thiện. Trong những tháng gần đây, họ đã đạt được những bước tiến ngoại giao ở những quốc gia đôi khi nghi ngờ ý định của Mỹ, như mở rộng quyền tiếp cận của quân đội Mỹ tới các căn cứ ở Philippines, đồng ý cùng sản xuất động cơ phản lực ở Ấn Độ và hiện đang tăng cường quan hệ với Việt Nam.
Tuy nhiên, Việt Nam vẫn duy trì quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc và khó có thể tham gia bất kỳ liên minh chống Trung Quốc nào. Trung Quốc là nguồn nguyên liệu thô chính mà các nhà máy Việt Nam sử dụng để sản xuất quần áo, giày dép và tivi xuất khẩu sang phương Tây. Cả hai quốc gia Cộng sản đều cảnh giác với những lời lẽ khoa trương thúc đẩy nhân quyền và dân chủ kiểu phương Tây.
Để thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa họ, ông Trọng là nhà lãnh đạo thế giới đầu tiên đến thăm nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh sau khi ông đắc cử nhiệm kỳ thứ ba vào tháng 10 năm ngoái. Khi đó, hai nước cam kết “thúc đẩy sự phát triển không ngừng của chủ nghĩa xã hội”.
Việt Nam cũng duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Nga, nước cung cấp phần lớn vũ khí cho Việt Nam. Moscow từ lâu đã lấp đầy khoảng trống khi các nước phương Tây vẫn thận trọng bán vũ khí cho Hà Nội cho đến gần đây. Việt Nam đã tìm cách tránh sang Trung Quốc để mua vũ khí. Hai nước đã xảy ra cuộc chiến tranh biên giới chết chóc vào năm 1979.
Theo dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, kể từ khi Nga chiếm Crimea vào năm 2014, Việt Nam đã phần nào đa dạng hóa việc nhập khẩu vũ khí – mua từ các nước như Israel, Belarus và Hàn Quốc. Sau khi Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam vào năm 2016, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, Việt Nam đã mua một số thiết bị của Mỹ, bao gồm máy bay không người lái và thiết bị điện tử.
Tháng 12 năm ngoái, Việt Nam đã tổ chức một hội chợ vũ khí mà họ cho biết là nhằm đa dạng hóa nguồn cung cấp vũ khí, với sự tham dự của một phái đoàn gồm các công ty Mỹ. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng bất kỳ nỗ lực rời bỏ vũ khí Nga nào cũng có thể sẽ diễn ra chậm chạp và Việt Nam tiếp tục tìm kiếm phần cứng tương thích với các hệ thống của Nga.
Ông Trọng, giống như ông Tập của Trung Quốc, đang ở nhiệm kỳ lãnh đạo thứ ba và đã loại bỏ các đối thủ bằng một chiến dịch chống tham nhũng sâu rộng. Một số người đã kỳ vọng ông Trọng sẽ lèo lái đất nước của mình ra khỏi mối quan hệ chặt chẽ hơn với phương Tây vì một phần những người bị lật đổ quyền lực dưới sự cai trị của ông từng là người đối thoại với Washington. Thay vào đó, Việt Nam tiếp tục tăng cường quan hệ với Mỹ.
“Không phải chủ nghĩa cộng sản hay chủ nghĩa xã hội đang thúc đẩy chính sách đối ngoại của Việt Nam; đó là lợi ích quốc gia và chủ nghĩa thực dụng,” Lê Hồng Hiệp, thành viên cấp cao tại Viện Iseas-Yusof Ishak, một tổ chức tư vấn ở Singapore, cho biết.
Carlyle Thayer, giáo sư danh dự tại Đại học New South Wales, Canberra và là chuyên gia về Việt Nam, cho biết, việc Việt Nam tiếp cận Hoa Kỳ là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn nhằm tăng cường quan hệ với nhiều quốc gia nước ngoài. Tăng trưởng kinh tế ở Trung Quốc đang chậm lại. Nga, nước ủng hộ lâu năm, đã bị suy yếu và bị cô lập sau cuộc xâm lược Ukraine. Năm ngoái, Việt Nam đã nâng cấp quan hệ với Hàn Quốc và Hà Nội cũng đang tăng cường quan hệ với Australia, Nhật Bản và Singapore. Thayer nói: “Đây là một phần trong trò chơi mới của Việt Nam.
Các cuộc thảo luận cấp cao giữa các quan chức Mỹ và Việt Nam trong những tháng gần đây đã đặt nền móng cho việc nâng cấp quan hệ. Một quan chức chính quyền cho biết vào tháng 6, Sullivan đã gặp Lê Hoài Trung, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Trung ương của Đảng Cộng sản Việt Nam tại Nhà Trắng. Sau cuộc gặp đó, Sullivan đã gửi thư cho Trọng “đề nghị chúng ta đưa quan hệ lên mức cao nhất có thể”, quan chức này cho biết.
Vào tháng 8, Biden nói với những người ủng hộ tại một buổi gây quỹ rằng ông sẽ sớm tới Việt Nam “vì Việt Nam muốn thay đổi mối quan hệ và trở thành đối tác”.
Biden sẽ tới Hà Nội sau chuyến thăm Ấn Độ dự cuộc họp của Nhóm 20 quốc gia. Ông dự kiến sẽ gặp các lãnh đạo Việt Nam khác và đến thăm đài tưởng niệm cố Thượng nghị sĩ John McCain, người đã bị tù binh chiến tranh ở Việt Nam 5 năm rưỡi. Biden và McCain là bạn bè và đồng nghiệp tại Thượng viện, và Biden đã gửi điếu văn tại tang lễ của McCain năm 2018.
Greg Poling, giám đốc chương trình Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, một tổ chức nghiên cứu ở Washington, cho biết, Việt Nam từ lâu đã lo ngại rằng việc nâng cao quan hệ đối tác với Mỹ sẽ dẫn đến sự trả đũa từ Trung Quốc. Ông cho biết bước đi này là phản ứng trước chủ nghĩa bành trướng của Trung Quốc, chẳng hạn như các động thái của nước này nhằm tuyên bố chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông.
Poling nói: “Nếu không có mối quan hệ chặt chẽ hơn với Mỹ, Việt Nam chắc chắn sẽ rơi sâu hơn vào quỹ đạo của Trung Quốc”. “Đây là lý do tại sao tất cả những nước không phải đồng minh ở châu Á này đều đầu tư nhiều vào việc giữ Mỹ ở lại châu Á”.
Dịch từ WSJ
